0 (362) 228 37 48 - 228 37 49

Cıvata Somun Çeşitleri, Adlandırılması, Standartları ve Üretim Aşamaları

Cıvata bağlantıları teknikte en çok kullanılan çözülebilen bağlantılardır. Cıvatalar çelik konstrüksiyonlar, makine montajları, boru flanşları, yatakların ve makinelerin yere montajları gibi birçok yerde bağlantı elemanı olarak kullanılmaktadır. Bağlantı elemanı olarak üç farklı şekilde kullanılırlar; bunlar somunlu, somunsuz cıvata ve saplamadır.

1990’lı yıllardan itibaren cıvata ve somun şekillendirmede kullanılan soğuk şekillendirme yöntemi ile ilgili birçok iyileştirme çalışmaları yapılmıştır. Bu yöntemlerden biride Türkçeye sayısal benzetim yöntemi olarak da çevrilebilen simülasyon tekniğidir. Bu teknikler sayesinde soğuk şekillendirmede kullanılan kalıp ömürleri, punch ömürleri gibi ömür analizleri, cıvata ve somunların şekillendirilebilirlikleri incelenebilmektedir.

Silindirik çubuk şeklindeki parçaların dış kısmına helisel şekilde kanallar açıldığında bu parçalar cıvata olarak adlandırılır. 

İki farklı diş açma yöntemi vardır; talaşlı olan kesme ve talaşsın olan ovalama yöntemleri. Keserek vida açma yönteminde; yuvarlak çelik bir çubuğa vida formu vermek için çubuktan kesme yolu ile talaş çıkartarak, talaş uzaklaştırma yolu ile gerçekleştirilir. Ovalayarak diş açma yönteminde ise; parça ezilerek vida şekli verilir. Ovalama işleminde malzeme koparılıp uzaklaştırılmak yerine sert kalıplar içerisine alınarak, ezme işlemi ile (soğuk şekillendirme) cıvata ve vida diş formları elde edilir.

DIN ve ISO standartlarına göre 4 çeşit standart cıvata çeşidi vardır. Bu standartlar ile sadece cıvataların kafa formları değişmektedir. Bunun dışında cıvataların bir diğer farklılığı ise paso boylarıdır. Cıvatalar tam paso ve yarım paso olmak üzere ikiye ayrılır. Tam paso cıvatalarda cıvata dişi kafa dibine kadar olurken, yarım pasolarda ise paso standartlarda belirtilen yere kadar çekilir, paso ile kafa dibi arasında diş üstü çapına denk çapa sahip şaft bulunur. Cıvatalarda paso boyu b ile gösterilirken cıvata boyu l ile gösterilir.

Bunlardan ilki altıköşe başlı cıvatadır. DIN 931 (ISO 4014) yarım paso altıköşe başlı cıvatanın standart şartnamesiyken, DIN 933 (ISO 4017) ise aynı cıvatanın tam paso olanının şartnamesidir. 

Flanşlı altıköşe başlı cıvatalar ise üretim açısından altıköşe başlı cıvatalara oranla biraz daha farklı olmakla birlikte flanşları sayesinde kafa oturma alanları daha fazladır, rondela kullanıma gerek kalmamaktadır.

mbus cıvatalarda anahtar ağzı DIN 931 ve DIN 6921 gibi dışta değil iç kısımda soket şeklindedir. Bu sayede dar alanda montaj kolaylığı sağlanır. Alyan anahtar adı verilen aletler ile montajı ve demontajı sağlanır. 

DIN 7991 standart havşa başlı cıvatalar, DIN 912 imbus cıvatalar gibi soketlidir. Bu cıvataları diğerlerinden ayıran farklılık montajları yapıldığında parça üstünde çıkıntı cıvata başı olmaz, kafaları parçaya gömülüdür.

Cıvatalar soğuk şekillendirme yöntemi ile diş açma işleminde cıvatanın paso kısmı ovalama çapı adı verilen yaklaşık olarak diş üstü ve diş dibi çaplarının ortalaması olan bir değerde üretilir. Daha sonra tarak adı verilen üzerlerinde diş profili bulunan iki adet levhanın arasından geçirilerek diş profilleri oluşturulur.